- ج) رابطه جنسی در بارداری
بارداری دورانی پر ماجرا و به یاد ماندنی است. ابتدای آن با ویار مادر آغاز می‌شود و در انتها با انتظاری وصف نشدنی به پایان می‌رسد. در این دوران معمولاً صمیمیت، نزدیکی عاطفی و تعهد همسران به یکدیگر بیشتر می‌شود، اما برخی زوجین نیز ممکن است این دوران را با درگیری‌ها و مشکلات بیشتر سپری کنند. در واقع زوج‌هایی که در دوران پیش از بارداری مشکلاتی در روابط خود داشته‌اند و این مسائل تا پیش از بارداری حل نشده است، احتمالاً با آشفتگی و تضاد هیجانی بیشتری روبه‌رو می‌شوند. همچنین، زنانی که از نظر عاطفی احساس تنهایی و انزوا می‌کنند، ممکن است به همسر خود و داشتن رابطه جنسی (به ویژه در دوران بارداری) احساس بیزاری و تنفر نشان دهند. با همه این مسائل، اگر این دوره با آگاهی و اطلاعات کافی سپری شود، شیرین‌تر خواهد بود.
یکی از سؤال‌های اساسی همسران در دوران بارداری این است که چگونه می‌توانند در این دوران رابطه زناشویی موفقی داشته باشند و به جنین نیز آسیبی نرسد. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
تغییر میل جنسی زنان در دوران بارداری
میل جنسی خانم‌ها در دوران بارداری تغییر می‌کند. البته دامنه چنین تغییری در میان افراد گوناگون و همچنین طی بارداری‌های مختلف بسیار متفاوت است. گاهی برای برخی زوج‌ها این دوران بهترین دوران جنسی محسوب می‌شود؛ زیرا ملزم به رعایت روش‌های جلوگیری از حاملگی نیستند و با اطمینان خاطر و بدون نگرانی از بارداری می‌توانند رابطه جنسی آسوده‌تری داشته باشند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی باعث افزایش ترشحات واژنی می‌شود و این قضیه برای زنانی که حین مقاربت از خشکی واژن رنج می‌برده‌اند، لذت‌بخش است. پرخونی واژن نیز برای برخی باعث افزایش میل جنسی می‌شود، مخصوصاً اگر فرد آگاهی کاملی درباره چگونگی روابط جنسی در حاملگی داشته باشد. در حقیقت برخی از زنان اظهار می‌کنند که اولین بار ارگاسم را طی حاملگی تجربه کرده‌اند، اما برخی زنان باردار به‌ویژه آنان که برای بار اول باردار می‌شوند میل جنسی‌شان کاهش می‌یابد. چنین زنانی ترجیح می‌دهند به جای رابطه جنسی، رابطه عاطفی داشته باشند.
در بعضی از زنان، بارداری موجب افزایش حساسیت جنسی می‌شود و در برخی دیگر این حساسیت تغییری نمی کند یا حتی کاهش می‌یابد. البته در این میان میزان علایق جنسی همسر نیز نقش تعیین کننده‌ای دارد. به طور کلی شاید بتوان گفت که وضعیت جسمانی و احساس آسودگی و تندرستی زن باردار، رابطه‌ای مستقیم با علاقه او به فعالیت‌های جنسی طی دوران بارداری دارد.
علل کاهش میل جنسی برخی زنان
به طور کلی می‌توان عوامل مؤثر بر کاهش میل جنسی برخی از خانم‌ها را در دوره بارداری به شرح زیر بیان کرد:
ترس از صدمه به جنین
ترس از اینکه آمیزش برای جنین یا مادر خطرناک باشد یا حاملگی را با مشکلاتی همراه کند، همواره در ذهن همسران وجود دارد. این ترس‌ها در مواردی که سابقه‌ای از سقط جنین، نازایی و یا تولد نوزاد مرده وجود داشته باشد با شدت بیشتری خودنمایی می‌کند و می‌تواند عامل مهمی در بروز اختلال روابط جنسی در حاملگی باشد. وجود هر علامت و نشانه غیر طبیعی در این دوران، ممکن است این احساس را در همسران تقویت کند که رابطه جنسی برای جنین ضرر دارد. در این هنگام اگر آمیزشی هم صورت گیرد، احتمالاً با احساس گناه، فشار روانی و اضطراب همراه خواهد بود.
گاهی سخن گفتن با همسر و بیان ترس‌ها و هیجان‌های مرتبط با روابط جنسی در دوره بارداری، موجب حل تعارض‌های موجود در روابط زوجین می‌شود، اما بهترین راه این است که همسران با مشورت پزشک متخصص از سلامت جسمی همسر خود اطمینان یابند.
در برخی از موقعیت‌ها انجام آمیزش جنسی طی بارداری با محدودیت‌هایی رو به رو خواهد بود و درک و فهم این محدودیت‌ها از سوی زوجین به سلامت مادر و جنین و متعاقباً سلامت خانواده می‌انجامد. برخی از مهم‌ترین عواملی که موجب بروز محدودیت در برقراری رابطه و آمیزش جنسی در دوره بارداری می‌شود، عبارت‌اند از:
الف) سابقه سقط در بارداری‌های قبلی؛
ب) سابقه زایمان زودرس؛
ج) نابهنجاری‌های مربوط به دهانه رحم؛
د) انقباض‌های رحمی و خونریزی‌های واژنی؛
ه) سابقه فشار خون افزایش یافته در اثر بارداری؛
و) 4 هفته آخر بارداری.
تغییرات ظاهری زن
برخی از زنانی که درباره تغییر شکل اندام خود خیلی حساس‌اند، تصویر خوبی از اندام شان در دوران بارداری ندارند. از نظر آنها برجستگی شکم، افزایش وزن و تغییرات ظاهری در زمان حاملگی به جذابیت‌شان ضربه‌ای جدی وارد کرده است. گاه این تصور به قدری ناخوشایند است که موجب دلسردی و بی‌میلی روابط جنسی در دوران حاملگی می‌شود.
گاهی نیز این تغییر برای خودشان چندان ناخوشایند نیست، اما تصور اینکه شوهرشان جذابیت آنها را از دست رفته بداند باعث می‌شود تا در روابط جنسی لذت چندانی نبرند و یا با بی‌میلی شدید برای شروع رابطه جنسی مواجه شوند.
بنابراین نوع رفتار مرد با تغییر ظاهر همسرش زمان بارداری در شکل‌گیری این احساس بسیار مهم است. هرگونه اشاره یا صحبتی که نشان دهد تمایل جنسی مرد کمتر شده است به زن این احساس را می‌دهد که دیگر برای شوهرش جذاب نیست.
ویار
در اوایل بارداری، تهوع و استفراغ یک اتفاق شایع است که نظم عادی زندگی زن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گاهی کاهش میل جنسی در زنان مربوط به سه ماهه اول نیز به علت حالت تهوع و ضعف است.
راهکار و درمان طب سنتی برای ویار و تهوع
اگر هر کس مطابق مزاج خودش تغذیه درستی داشته باشد، مزاجش متعادل می‌شود. اگر کسی مزاج گرم و خشک دارد باید از گرمی جات پرهیز کند تا به سمت تعادل برود یا اگر مزاج سرد و تر دارد از گرمی جات استفاده کند تا متعادل شود.
چون مزاج‌ها متفاوت است؛ بنابراین ویارها نیز متفاوت است و به سمت خوراکی خاصی کشیده می‌شود. بعضی‌ها به سمت ترشیجات و برخی شیرینی‌جات.
تهوع هنگام بارداری معمولاً از سردی است و در کسانی که حمل سرد دارند بیشتر است، ولی در کسانی که فرزند پسر دارند کمتر خواهد بود؛
اگر زن باردار قبل از غذا خوردن یا به محض دیدن غذا استفراغ می‌کند، آبغوره طبیعی قبل از غذا مصرف کند؛
میوه انار به علت داشتن ویتامین 6B ضدِّ تهوع و درمان ویار زنان باردار است. خوردن انار میخوش (انار ترش و شیرین) نیز برای رفع ویار بسیار مفید است. همچنین مصرف مخلوط آب انار شیرین طبیعی و آب انار ترش طبیعی برای رفع ویار زنان باردار بسیار نافع است؛
قبل از غذا دم‌کرده سبزی سوسَنبر (چای نعناع فلفلی) مفید است؛
بعد از غذا راه برود و سپس یک استکان آب سیب رسیده شیرین (اگر نفخ یا یبوست ندارد یک عدد سیب رسیده بخورد) سپس راه برود و نصف استکان عرق نعناع بخورد؛
زن باردار برای ویار شدید، قبل از غذا آبغوره طبیعی، بعد از غذا انار شیرین را با پرده نازک روی دانه‌ها بخورد؛
برای درمان هوس‌های نامعقول در دوران بارداری مخصوصاً میل به خاک‌خوری، گچ‌خوری، زغال خوری و…، نیز بایستی صبح، ظهر و شب هر دفعه مقداری رب انار شیرین یا رب انار ترش طبیعی بخورد.
برگرفته از کتاب شور زندگی، ج4، «سلامت عاطفی و جنسی از منظر طب سنتی ایرانی اسلامی»، زیر نظر استاد حکیم خیراندیش.
حساس بودن برخی اندام‌ها در زن
پرخونی اندام‌های تناسلی و سینه‌ها مخصوصاً در زنانی که حاملگی را برای بار اول تجربه می‌کنند، این نواحی را حساس می‌کند. در چنین وضعیتی ممکن است رابطه جنسی تحت تأثیر قرار گیرد. همچنین به دلیل پرخونی در اندام‌های لگنی، دهانه رحم نیز بسیار پرخون و حساس می‌شود و در برخی زنان با مختصر فشاری طی رابطه جنسی، لکه بینی ظاهر می‌شود. ترشحات واژینال فراوان و رفلکس جاری شدن شیر از سینه‌ها در اواخر حاملگی که معمولاً طی رابطه و مخصوصاً هنگام ارگاسم شدت می‌یابد، برای بسیاری از زنان ناخوشایند است. این عوامل گاهی باعث پرهیز از رابطه جنسی طی دوران حاملگی می‌شود.
برخی باورهای نادرست
گاهی باورهای نادرست زوجین درباره روابط جنسی در حاملگی، باعث پرهیز جنسی در این دوره می‌شود. این نگرش می‌تواند از فرهنگ جامعه منشأ گیرد. البته در اکثر نقاط دنیا به علت اینکه حاملگی امری طبیعی قلمداد می‌شود، داشتن روابط جنسی طی حاملگی نیز طبیعی است، اما در برخی فرهنگ‌ها زن حامله قداست خاصی دارد و باید با احترام با او رفتار شود. به همین دلیل رابطه جنسی طی حاملگی مذموم شناخته می‌شود، اما ما معتقدیم در دوران بارداری اگر مرد وضعیت خاص جسمانی و روانی همسرش را درک کند و محدودیت‌های پزشکی وجود نداشته باشد، رابطه جنسی منعی ندارد.
حکم شرعی رابطه جنسی در دوران بارداری
رابطه جنسی در دوران بارداری منع شرعی ندارد، مگر اینکه زن بیماری خاصی داشته باشد که مانع از تمکین شود یا ضرر قابل توجهی برای زن یا جنین او باشد. در بعضی روایات ممکن است کراهت این رابطه آمده باشد که این کراهت با وضو از بین می‌رود.[1]
مدیریت رابطه جنسی در 9 ماه بارداری
درباره آمیزش جنسی در زمان حاملگی نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای عقیده دارند که باید فوراً پس از حاملگی و حتی ماه‌های اولیه شیردهی از مقاربت خودداری کرد، برخی دیگر نظرشان عکس این است و اعتقاد دارند که می‌توان تا ماه‌های آخر حاملگی نزدیکی انجام داد. برخی دیگر نظری بینابین ارائه می‌دهند. برقراری رابطه جنسی در زمان حاملگی از پیچیدگی خاصی دارد، به همین دلیل قواعد خاص خودش را می طلبد.
برخی تغییرات جسمانی مانند کوتاه‌تر شدن واژن و کم‌عمق شدن آن، رشد جنین، بزرگ شدن شکم، احتمال صدمه دیدن رحم، زایمان زودرس و عفونت واژن و رحم عواملی هستند که باعث می‌شود دراین باره توجه بیشتری صورت گیرد.
معمولاً در یک بارداری عادی و سالم نزدیکی برای زن باردار ایرادی ندارد، مگر اینکه در معرض زایمان زودرس و یا از نظر پزشک دچار حاملگی پرخطر باشد. در غیر این‌صورت آمیزش جنسی، انزال و ارگاسم، هیچ یک خطری برای مادر و جنین ندارد. البته برخی از پزشکان آمیزش جنسی را در چهار هفته آخر بارداری ممنوع می‌کنند، اما برخی دیگر با این نظر موافق نیستند. نکته قابل توجه این است که با پیشرفت بارداری باید وضعیت‌های جدید و مناسب را برای آمیزش انتخاب کرد.
در سه ماه اول حاملگی ناراحتی‌های جسمی ایجاد شده و مشکلات در پذیرش حاملگی اغلب منجر به کاهش میل جنسی می‌شود و یک افت در پاسخ جنسی زنان مشاهده می‌شود، اما اگر حاملگی پذیرفته شده باشد و ناراحتی‌های جسمی نیز در حداقل خود باشد و زوجین همراه یکدیگر باشند، تغییرات مشهودی در روابط جنسی دیده نمی شود و حتی ممکن است افزایش یابد.
در سه ماهه دوم در اکثر زنان ناراحتی‌های جزئی مربوط به حاملگی رفع شده است. احساس خستگی چندانی وجود ندارند و اغلب کار خود را تا حدی کم کرده‌اند. ترس از سقط جنین رفع شده است و هنوز بزرگی شکم به قدری نیست که احساس نگرانی درباره سرانجام حاملگی یا تغییر تصویر بدنی را برانگیزد. علاوه بر آن ترشحات واژینال عمل مقاربت را مخصوصاً برای زنانی که قبلاً با کاهش ترشحات روبه رو بوده‌اند راحت‌تر کرده است. می‌توان گفت حداقل اختلالات در روابط جنسی در این زمان مشاهده می‌شود.
سه ماهه آخر بارداری مشکل‌ترین زمان برای برقراری روابط جنسی محسوب می‌شود. برای اکثر زنان کاهش شدید میل جنسی اتفاق می‌افتد و نگرانی درباره سرانجام حاملگی، تغییر تصویر ذهنی از خود و ناراحتی‌های جسمی مخصوص این دوران، همه به اختلالات این مدت دامن می‌زنند. در این دوران به علت فشار سر جنین روی اندام‌های لگنی عمل مقاربت همراه با درد و برای زن ناخوشایند است. گاهی نیز ممکن است در برخی زنان به علت وجود پروستاگلاندین موجود در مایع منی انقباضاتی شبیه انقباضات زایمان پس از هر مقاربت ظاهر شود و احتمال زایمان زودرس را به وجود آورد. به علت مشکلات فوق نیمی از زنان در سه ماهه آخر تعداد دفعات مقاربت را به شدت کاهش می‌دهند و یا کاملاً متوقف می‌کنند.
از طرفی در دوران حاملگی به دلیل حساسیت خاص اندام‌های لگنی و وجود جنین در رحم مقاربت باید با اصول خاصی همراه باشد. همچنین در اواخر حاملگی فشار روی واژن ممکن است منجر به ایجاد درد و ناراحتی در هنگام مقاربت شود و یا پس از مقاربت باعث لکه‌بینی یا کمردرد شود. در چنین مواردی به همسران توصیه می‌شود تا حد امکان از مقاربت عمیق خودداری کنند. خانم باردار مدتی بعد از مقاربت استراحت کند و همسرش به طور ملایم کمر او را ماساژ دهد.
زوج‌هایی که دچار نقص ایمنی هستند، باید هنگام مقاربت از کاندوم استفاده کنند.در مواردی که ترشحات واژنی زمان حاملگی خیلی زیاد است، باید برای کاهش ابتلا به عفونت‌های تناسلی، بهداشت رعایت شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که با بزرگ شدن شکم زن، زوجین باید وضعیتی را انتخاب کنند که در حین رابطه جنسی کمترین فشار را به زن وارد می‌کند. وضعیت مقاربت سنتی (مرد بالا) که شایع‌ترین وضعیت مقاربت است، چندان برای زن راحت نیست، اما وضعیت‌هایی مانند پهلو به پهلو، زن بالا، مرد نشسته و قیچی شرایط راحت‌تری را برای زن به همراه دارد. درحقیقت در تمامی این وضعیت‌ها سعی بر این است که مرد بدن خود را از زن دور نگه دارد و عمق دخول را کنترل کند.[2]
نظر طب سنتی درباره آمیزش هنگام بارداری
انجام آمیزش در بارداری به وضعیت مادر و جنین بستگی دارد. اگر به طور کلی و بدون دلیل، آمیزش را در مدت بارداری ممنوع بدانیم برای باردار مضر است.
منع کامل آمیزش می‌تواند باعث سختی ولادت شود و آمیزش زیاد، ضعف نیروی جنین را به دنبال دارد.
اگر زن باردار و جنین هر دو ضعیف باشند، منع آمیزش لازم است. در صورتی که جنین قوت داشته باشد آمیزش به مقدار معتدل باشد و بهتر است بین ماه‌های سوم تا ششم صورت گیرد.
در ماه‌های اول و دوم اتصال جنین و تعلق آن به رحم ضعیف و قوای آن هم ضعیف است؛ بنابراین به دلیل ضعف می‌تواند در اثر حرکات آمیزشی سقط شود و از رحم به سمت خارج بلغزد.
در سه ماهه آخر نیز جنین سنگین شده و خلقت آن تقریباً کامل است. شدت حرکات آمیزشی و تکرار آن جنین را مستعد خروج می کند و منجر به زایمان زودرس می‌شود.
الف) موارد منع نسبی آمیزش در بارداری
زوج‌های در معرض خطر؛
داشتن سابقه سقط و پارگی زودرس غشاء‌ها (کیسه آب دور جنین).
ب) موارد منع مطلق آمیزش در بارداری
وجود جفت سر راهی (افزایش احتمال سقط)؛
پس از پارگی کیسه آب دور جنین (افزایش عفونت).
تذکر: به علت احتمال خطر آمبولی هوا در جنین باید از ورود هوا به داخل واژن اجتناب کرد.
برخی منابع، آمیزش را برای زنان باردار مضر می‌دانند. مخصوصاً اگر همسر آنان نیروی جنسی بالا یا آلت تناسلی بلندی داشته باشد. همچنین هر گاه هنگام آمیزش سر آلت مرد به رحم زن باردار برسد زیان‌بخش است.
طب أکبرى، ج 2، ص 947؛ بهشت زندگی، زندگی بهشتی، ص 246-247؛ تدابیر بارداری در طب سنتی، ص 156.
[1]. پیامبر گرامی؟ص؟ فرمودند: «وقتی همسرت باردار است با او نزدیکی مکن، مگر اینکه وضو داشته باشی»؛ وسائل الشیعه، ج 20، ص 253.
[2]. ر.ک: تشخیص و درمان اختلالات جنسی، دکتر سرور آرمان و روشنک حسن زهرایی، ص 66؛ گلبرگ زندگی، حسین دهنوی، ص 64-60؛ مدیریت در روابط جنسی، حبیب الله تقیان، ص 71-70؛ بحران‌های جنسی زن، سیروس ایزدی ـ محمدرضا نیکخو، ص 145-140.
