- ترسازبارداری
نگرانی همسران از حاملگی در فرآیند رابطه جنسی باعث کاهش رضایت جنسی می‌شود. ترس از بارداری ناخواسته، ذهن زن و مرد را همواره حین آمیزش درگیر می‌کند. مرد طی رابطه مدام به فکر زمان و کنترل انزال خویش است و نمی‌تواند حواسش را کاملاً معطوف زن کند. وقتی این ترس در وجود مرد نهادینه شود، دچار انزال زودرس می‌شود و معمولاً قبل از ارضای کامل زن از او جدا می‌شود و مانع از به ارگاسم رسیدن زن می‌شود.
بنابراین توصیه می‌شود تا زمانی که زوجین موقعیت لازم برای بارداری و فرزندآوری را ندارند، پیش از شروع رابطه جنسی یک روش مطمئن و بی‌ضرر برای پیشگیری از بارداری را انتخاب کنند تا رابطه‌ای به دور از ترس و اضطراب داشته باشند.[1]
روش‌های پیشگیری از بارداری
الف) روش طبیعی
این روش به نظم دوران قاعدگی زن بستگی دارد. در این روش خانم‌ها باید به مدت 3 تا 6 ماه به صورت منظم تاریخ دقیق قاعدگی‌شان را یادداشت و ترتیب دقیق چرخه قاعدگی خود را مشخص کنند. سپس با حدس زمان تخمک‌گذاری (تقریباً در اواسط دوره است) و پرهیز از رابطه جنسی در این روزها می‌توان از بارداری جلوگیری کرد.
مزایا:
هزینه‌ای ندارد؛
هیچ گونه عوارضی ندارد.
معایب:
نمی‌توان زمان تخمک‌گذاری را با دقت تعیین کرد؛
محافظتی در برابر انتقال بیماری‌های آمیزشی ایجاد نمی‌کند؛
احتمال خطای آن بالاست.
ب) آمیزش منقطع
مقاربت منقطع به معنی بیرون کشیدن آلت تناسلی از واژن قبل از شروع انزال است. این روش یکی از قدیمی‌ترین و شایع‌ترین شیوه‌هایی است که برای جلوگیری از بارداری به کار می‌رود، اما به دلیل اینکه ترشحات مرد قبل از انزال نیز ممکن است دارای اسپرم باشد، احتمال بارداری در این روش زیاد است. مخصوصاً ابتدای ازدواج به علت بی‌تجربگی و اضطراب‌هایی که معمولاً وجود دارد، این روش مطمئن نیست.
ج) کاندوم
کاندوم پوششی پلاستیکی، نازک و یک بار مصرف است که هنگام نعوظ روی آلت مرد کشیده می‌شود تا از ورود مایع منی به داخل واژن جلوگیری شود. این وسیله انواع مختلفی دارد و در داروخانه و مراکز بهداشتی به فروش می‌رسد. نکته مهم این است که برای مطمئن‌تر شدن نتیجه، در تمام مدت رابطه باید از کاندوم استفاده شود و اگر با کرم و اسپرم‌کش همراه باشد درصد اطمینان آن افزایش می‌یابد.
مزایا:
ارزان است؛
به راحتی قابل دسترس است و در همه داروخانه‌ها وجود دارد؛
از انتقال بیماری‌های مقاربتی جلوگیری می‌کند؛
احتمال موفقیت آن 85 درصد است؛
به مردانی که دچار انزال زودرس هستند کمک می‌کند تا آمیزش بهتری داشته باشند.
معایب:
در برخی مردان باعث کاهش لذت جنسی به مقدار کم می‌شود؛
ممکن است در هنگام آمیزش پاره شود؛
در برخی از افراد ممکن است باعث حساسیت و خارش شود.
د) دیافراگم
دیافراگم یا سرپوش، پوششی لاستیکی با خاصیت کشسانی است که داخل واژن زن قرار می‌گیرد و تا گردن رحم را می‌پوشاند. دیافراگم به دو طریق از بارداری جلوگیری می‌کند. از یک‌سو دهانه رحم را می‌پوشاند و اسپرم نمی‌تواند وارد رحم شود؛ از سوی دیگر کرم یا ژل اسپرم‌کشی که در دیافراگم به کار رفته است، اسپرم‌ها را می‌کشد.
دیافراگم باید از دو ساعت قبل از آمیزش تا هشت ساعت پس از آن در واژن قرار داشته باشد. در هر بار استفاده باید مواد اسپرم‌کش را درون قسمت گنبدی و در سرتاسر لبه‌های دیافراگم ریخت. این وسیله در اندازه‌های مختلف عرضه می‌شود که اندازه آن باید به وسیله پزشک تعیین شود. پس از هر بار استفاده نیز باید شسته و خشک شود و در ظرف خود قرار گیرد.
اگر به تازگی زایمان کرده‌اید و یا بیش از 5 کیلوگرم اضافه یا کاهش وزن داشته‌اید، ممکن است دیافراگم قبلی دیگر برایتان مناسب نباشد. دیافراگمی با اندازه جدید و مناسب تهیه کنید.
مزایا:
تغییری در چرخه قاعدگی ایجاد نمی‌کند؛
بارداری‌های بعدی را هم دچار مشکل نمی‌کند.
معایب:
درصورتی‌که دیافراگم دیر خارج شود، ممکن است بوی بد و ترشح زیاد واژن به وجود آید؛
مواد پلاستیکی و یا ژل اسپرم‌کش آن ممکن است حساسیت ایجاد کند؛
از فرد در برابر بیماری‌های جنسی محافظت نمی‌کند؛
قرار دادن آن سخت است.
ه) اسپرم‌کش‌ها
اسپرم‌کش‌ها به شکل‌های کرم، کف، ژل یا شیاف عرضه می‌شوند و باید 30 دقیقه قبل از نزدیکی، در عمق واژن و در تماس با دهانه رحم ریخته شوند. آنها به تنهایی نمی‌‌توانند از بارداری جلوگیری کنند، اما همراه با کاندوم یا دیافراگم می‌توانند مؤثر باشند. همه انواع اسپرم‌کش‌ها در صورتی که کمتر از یک ساعت قبل از انجام رابطه جنسی به داخل واژن ریخته شوند اثر دارند، اما اگر یک ساعت از زمان مصرف بگذرد و هنوز رابطه جنسی انجام نشده باشد، باید مجدداً مصرف شوند. مواد اسپرم‌کش تا حداقل 6 ساعت پس از رابطه جنسی باید در واژن بمانند و به هیچ‌وجه نباید پیش از این زمان آنها را شست. این ژل و کرم‌ها را می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد.
معایب:
برای کارایی بیشتر باید همراه با یک روش دیگر باشد؛
گاهی باعث التهاب یا حساسیت واژن می‌شود؛
احتمال خطر عفونت تکرارشونده دستگاه ادراری وجود دارد.
و) قرص‌های ضدبارداری خوراکی
قرص‌های ضد بارداری انواع مختلفی دارند. این قرص‌ها با جلوگیری از تخمک‌گذاری خانم‌ها از بارداری پیشگیری می‌کنند.
این قرص‌ها در بسته‌های 21 عددی موجود هستند و باید هرروز یک عدد از آن مصرف شود. شروع مصرف 5 روز بعد از شروع قاعدگی است. پس از پایان 21 قرص، هفت روز کامل هیچ قرصی نباید مصرف شود. پس از 7 روز، مصرف قرص‌ها دوباره شروع خواهد شد. این هفت روز زمان قاعدگی است و اگر قاعدگی رخ ندهد، باید به پزشک مراجعه شود. مصرف این قرص‌ها بهتر است در شب، بعد شام و در ساعت معینی در دوره مصرف باشد. برای انتخاب نوع قرص باید با پزشک مشورت شود. این قرص‌ها در داروخانه‌ها با نسخه عرضه می‌شوند.
مزایا:
می‌تواند عادت ماهانه را منظم‌تر و سبک‌تر کند؛
ممکن است دل‌پیچه هنگام قاعدگی را از بین ببرد؛
اثر حفاظتی علیه بیماری‌های التهابی لگن دارد؛
مصرف این قرص‌ها جوش جوانی (آکنه) را در زنان جوان کم می‌کند؛
از حاملگی خارج از رحم پیشگیری می‌کند.
معایب:
ممکن است باعث تهوع، سردرد، درد سینه‌ها، اضافه‌وزن، خونریزی نامنظم و افسردگی شود. (این عوارض معمولاً چند ماه پس از مصرف قرص از بین می‌روند)؛
احتمال درصد بسیار کم سرطان سینه وجود دارد؛
برخی افراد دچار لکه بینی و لکه پوستی می‌شوند؛
ممکن است باعث بالا رفتن فشارخون فرد شود.
ز) آی یو دی (IUD)
وسیله‌ای پلاستیکی حاوی مس یا پروژسترون است که به وسیله پزشک داخل رحم قرار داده می‌شود. این وسیله معمولاً 8 تا 10 سال از بارداری جلوگیری می‌کند. کار مهم و اصلی IUD ، جلوگیری از رسیدن اسپرم به تخمک است و از زنده ماندن اسپرم در رحم و دهانه آن جلوگیری می‌کند. IUD ممکن است باعث توقف تخمک بارور و در نتیجه مانع از جایگزینی آن در رحم شود، اما موجب سقط جنین نمی‌شود.
مزایا؛
اطمینان بالا و اثر طولانی دارد؛
عوارض هورمونی ندارد؛
زنان شیرده هم می‌توانند از آن استفاده کنند؛
در لذت جنسی تأثیری ندارد؛
بازگشت باروری طبیعی پس از برداشتن آن به راحتی ممکن است.
معایب:
استفاده از IUD ممکن است سیکل ماهانه را طولانی‌تر، سنگین‌تر و یا دردناک‌تر کند. این حالت بعد از چند ماه بهتر می‌شود؛
گرچه احتمال عفونت بسیار کم است، اما این احتمال در 20 روز اول پس از گذاشتن IUD بیشتر است؛
IUD ممکن است از رحم خارج شود و یا حرکت کند. گرچه این مشکل تنها در فاصله نزدیک پس از گذاشتن IUD ممکن است رخ دهد؛
هنگام گذاشتن، ممکن است IUD در گردن رحم یا خود رحم فرو رود، اما اگر کار توسط یک پزشک یا پرستار مجرب انجام شود، خطر کمتری خواهد داشت.
ح) کپسول‌های ضد بارداری کاشتنی
دو نوع کپسول ضد بارداری کاشتنی در بازار وجود دارد. کپسول‌هایی در اندازه چوب کبریت و حاوی هورمون پروژسترون ترکیبی. این کپسول‌ها زیر پوست بازوی زن کاشته می‌شود و بسته به نوع کپسول، بین 3 تا 5 سال کاربرد دارد. این کار باید در مطب پزشک انجام شود. این کپسول‌ها وسیله مطمئنی برای جلوگیری از بارداری است.
نام تجاری این کپسول‌های نرم و کوچک، نورپلانت است. این کپسول‌های نازک و کوچک را به طور کلی ایمپلنت می‌نامند که کپسول‌های نورپلانت یکی از انواع آن است. نورپلانت‌ها با قرار گرفتن در زیر پوست به تدریج هورمونی شبیه پروژسترون آزاد می‌کنند و این هورمون به تدریج وارد جریان خون می‌شود. در نورپلانت ها هیچ هورمون استروژنی وجود ندارد و مدت اثر آن 5 سال است.
نورپلانت در کمتر از 24 ساعت پس از کاشته شدن در زیر پوست، می‌تواند مانع از بارداری شود. هرگاه قصد کردید دوباره باردار شوید، می‌توانید حتی پیش از گذشت 5 سال، نورپلانت را خارج کنید. بلافاصله پس از آن امکان بارداری فراهم می‌شود.
نورپلانت با سه اثر مانع از بارداری می‌شود:
مانع آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها می‌شود؛
با غلیظ‌تر کردن ترشحات رحم، مانع حرکت اسپرم و رسیدن آن به تخمک می‌شود؛
با نازک کردن دیواره رحم، مانع از لانه گزینی تخم می‌شود.
مزایا:
درصد اطمینان آن بسیار بالا است؛
عوارض آن کم است.
معایب:
گذاشتن و برداشتن آن نیاز به عمل جراحی دارد؛
ممکن است باعث تغییر در الگوی خونریزی قاعدگی شود؛
رنگ پوست روی نورپلانت تیره می‌شود؛
احتمال حساس شدن سینه‌ها یا ترشح از آنها وجود دارد؛
سردرد، آکنه، تهوع، تغییر وزن، رشد یا کاهش موهای بدن نیز از عوارض احتمالی آن است.
(البته بسیاری از این عوارض ممکن است پس از یک سال از مصرف نورپلانت از بین بروند یا کاهش پیدا کنند.)
ط) حلقه‌های ضدبارداری
حلقه‌ای انعطاف‌پذیر و شفاف با قطر تقریبی 5 سانتی‌متر است که زن می‌تواند خودش آن را در واژن خود بگذارد. حلقه حاوی استروژن و پروژسترون است. البته دوز آنها نسبت به قرص‌های ضدبارداری کمتر است. این حلقه‌ها باید تا 3 هفته داخل واژن باقی بمانند و پس از یک هفته حلقه جدید داخل واژن قرار می‌گیرد؛ یعنی مانند قرص‌های هورمونی، یک هفته وقفه لازم است. روش اثر، اطمینان، مزایا و معایب و عوارض احتمالی آن مانند قرص‌های هورمونی است. حلقه‌های ضدبارداری را می‌توان با تجویز پزشک از داروخانه‌ها خریداری کرد.
پیشگیری از باروری برای زنان در طب سنتی
الف) خوراکی‌ها
خوردن روزی یک عدد میخک بلافاصله بعد از پاک شدن تا خونریزی بعدی؛
خوردن روزی 01 گرم باقلا به مدت چهل روز ناشتا؛
خوردن 03 گرم برگ خشک شده خیار، 2 تا 3 روز پشت سر هم؛
خوردن 7 گرم زردچوبه پودر شده، 3 روز متوالی در ایام قاعدگی و 3 روز متوالی بعد از پاک شدن (به عقیده برخی این کار نازایی دائمی می‌آورد)؛
آشامیدن نیم لیتر گلاب بعد از آمیزش یا پس از اتمام قاعدگی، که به مدت زیادی زن را نازا می‌کند؛
خوردن گیاه نروک و شیاف آن (داخل واژن) سبب نازایی است و برخی حکما گفته‌اند چنانچه فردی آن را بخورد عقیم دائم خواهد شد؛
بلعیدن یک دانه کرچک پس از اتمام دوران قاعدگی؛
بلعیدن 5 حبه سیر بعد از پاک شدن از قاعدگی هر روز صبح ناشتا تا 01 روز.
ب) آبزن‌ها و بخورها
استفاده از آبزنِ (وان) برگ سُداب بعد از نزدیکی.
ج) شیاف‌های واژینال
قبل از آمیزش، خانم می‌تواند هر کدام از موارد زیر را به صورت شیاف واژینال به خود بردارد تا مانع باروری او شود:
پنبه خیس آغشته به پودر نرم مازو؛
«پودر دانه مازو + مورد در آب گرم»؛
«پودر بذر شوید + بذر تره»؛
له شده برگ نعنا یا یکی از هم خانواده‌های آن (پونه، سوسنبر، مرزنجوش، اسطوخودوس، مرزه، بادرنجبویه، فراسیون سیاه، فراسیون سفید، آویشن، گزنه سفید، کلپوره، مریم گلی، اکلیل کوهی، زوفا، ریحان، کاکوتی).
برگرفته از کتاب شور زندگی، ج4: «سلامت عاطفی و جنسی از منظر طب سنتی ایرانی اسلامی»، زیر نظر استاد حکیم خیراندیش.
[1]. اختلالات جنسی، حبیب الله تقیان، ص 35.
